Vereniging Sport en Gemeenten » Visie & Beleidsplein

Visie & Beleidsplein

AZC Delfzijl streeft naar zelfstandig sportende bewoners

Westerhof, W., & Kenniscentrum Sport (2016). AZC Delfzijl streeft naar zelfstandig sportende bewoners.

Jolanda Zuijderduin (locatiemanager AZC Delfzijl), Mathijs Geenhuizen (woonbegeleider/coördinator Sport, AZC Delfzijl), Sanne Bakker (programmabegeleider Activering, AZC Delfzijl), Epko de Vries (Stichting Sport4Connect), Naomi Tuhehay (fitnesscentrum Performance) vertellen hoe en waarom.

Nieuw activeringsbeleid

Na het verschijnen van het adviesrapport ‘Verloren tijd’ in 2013 is het beleid van het COA op dagbesteding veranderd. Na een periode van gedwongen inactiviteit wordt bewoners van opvanglocaties weer mogelijkheden geboden om zinvol bezig te zijn. Het idee daarachter is dat deelname aan zinvolle activiteiten de vluchtelingen eigenwaarde geeft, stress vermindert en daardoor de gezondheid verbetert. Vanuit deze gedachte is het activeringsprogramma ingesteld, waar sport onderdeel van uit maakt.

Sport moet volgens locatiemanager Zuijderduin verbonden worden met het totale activerings- en inburgeringsbeleid op het centrum. "Wat dat betreft zitten we nog in de ontwerpfase. We hebben nog maar kort medewerkers voor activering en sport en de bijbehorende budgetten, maar het moet een mooi samenhangend geheel worden. Dat is een hele uitdaging."

De bewoners

Op het AZC in Delfzijl verblijven verschillende (groepen) mensen met heel verschillende perspectieven. De grootste groep bewoners van het centrum is de inburgeringsgroep. Zij hebben allemaal een verblijfsvergunning, verblijven gemiddeld 6-12 maanden op het centrum en zijn in afwachting van een woning. Dan is er een groep van ongeveer 100 mensen met een Dublinclaim, die terug moeten naar het land in Europa waar ze het eerst asiel hebben aangevraagd en meestal binnen 6 maanden vertrekken. Tot slot verblijft er een groep mensen die in de verlengde asielaanvraag procedure zit. Zij weten nog niet of ze een verblijfstatus krijgen of terug moeten naar het land van herkomst. De bewonersgroep bestaat grofweg uit 280 mannen en 160 vrouwen. Vooral alleenstaande mannen en vrouwen uit Syrië en Eritrea.

"Zij hebben geen mooie verhalen", vertelt Zuijderduin. "Mannen die de overtocht gewaagd hebben, vrouwen die misbruikt zijn en hard hebben moeten werken. Zij wachten nu op gezinshereniging, maar dat duurt tegenwoordig wat langer."

Op het centrum verblijven dus maar weinig gezinnen en als gevolg daarvan ook weinig kinderen en jongeren; in totaal ongeveer 65. "Al deze mensen willen we sport- en beweegactiviteiten aanbieden, zodat zij hun stress en spanningen een beetje kunnen verminderen", zegt Zuijderduin.

'Je doet het voor die lach op hun gezicht, het plezier in sporten. Ik vind dat fantastisch'

Het centrum

Delfzijl heeft sinds 1997 een asielzoekerscentrum. In het huidige AZC Delfzijl wonen ruim 440 vluchtelingen in semipermanente gebouwen. Op het terrein bevinden zich een geasfalteerd basketbalveldje, een pannakooi en een speeltuin. Ruimte voor meer voorzieningen is er niet. Pal naast het centrum ligt een rugbyveld, waar de bewoners van het AZC ook gebruik van mogen maken. Binnenkort wordt de opvangcapaciteit in Delfzijl verhoogd met nog eens 450 plaatsen, op een centrum in de buurt van de huidige locatie. Het plan van het COA is om over ongeveer twee jaar een nieuwe permanente locatie te openen, waarmee de twee tijdelijke locaties komen te vervallen. Burgemeester en wethouders van Delfzijl hebben hiermee ingestemd, omdat zij het belangrijk vinden om opvang te bieden aan asielzoekers. Zij hebben er positieve ervaringen mee en zien het als kans voor behoud van werkgelegenheid in de gemeente. Bovendien stelt het hen in staat de voorzieningen in de gemeente op peil te houden.

Vlnr: Sanne Bakker, Epko de Vries, Naomi Tuhehay, Jolanda Zuijderduin en Mathijs Geenhuizen.

Sporten samen met Nederlanders

Zuijderduin vindt dat zij mazzel heeft met de positieve houding van het gemeentebestuur. "Zij willen ook heel graag dat onze bewoners gebruik maken van datgene dat de gemeente ze te bieden heeft en ondersteunen dat actief." En dat is precies zoals het AZC Delfzijl de sport graag inzet. Het AZC moedigt de bewoners aan om naar de sportaanbieders buiten de opvanglocatie te gaan. "Daar waar de werkelijke inburgering plaatsvindt, onder de Nederlanders, in de maatschappij. Zelf actie ondernemen, lid worden en contributie betalen. Dat is de visie die wij hier op het centrum hebben", legt Zuijderduin uit. "Want als mensen uitstromen en op zichzelf gaan wonen, dan willen we graag dat ze aan sport blijven doen."

Daarom wil het AZC Delfzijl de bewoners laten wennen aan de werkelijke sportsituatie in Nederland. Om er achter te komen welke sporten de bewoners graag willen doen, is een behoeftepeiling gedaan. Vanwege de taalbarrière werden plaatjes van sporten op een rijtje gelegd, waaruit de bewoners konden kiezen. Voetbal, fitness en basketbal werden vooral door de mannen gekozen en de vrouwen kozen onder andere voor zwemmen, volleybal en fitness. Deze activiteiten worden momenteel allemaal aan bewoners aangeboden. Bewoners kunnen ook bij andere sportaanbieders terecht. "Wij hebben gewoon ons netwerk op orde, daar kunnen we op doorborduren", zegt Geenhuizen, coördinator sport op het centrum. "Alle sportaanbieders staan positief tegenover samenwerking met het AZC. Wij ervaren nooit weerstand bij sportverenigingen. Wij komen geen enkele vorm van discriminatie tegen, überhaupt niet in Delfzijl. Wij zitten hier ook al zo lang."

Voetballen - via Sport4Connect - bij vv NEC Delfzijl

De Stichting Sport4Connect zet sport in om aan maatschappelijke doelen te werken. De Vries is vrijwilliger en medeoprichter van deze stichting. Hij werd benaderd met het verzoek voetballen te organiseren voor de bewoners van AZC Delfzijl. Omdat De Vries ook bestuurslid is geweest van de voetbalvereniging, was het lijntje snel gelegd. De voetbalvereniging NEC Delfzijl heeft met tweeënhalf kunstgrasvelden en één grasveld voldoende ruimte om de mannen van het AZC wekelijks een training aan te bieden en was daartoe graag bereid. Het aantal voetballers varieert sterk in de zomer- en winterperiode. In de winter zijn de trainingen in de sportzaal, maar ondanks dat vinden de voetballers het te koud om naar de sporthal te gaan. "Too cold, zeggen ze dan. Maar de kou trotseren hoort ook bij inburgeren", lacht De Vries.

Hij vertelt gepassioneerd over het belang van de wekelijkse voetbaltraining voor deze groep: "Mensen proberen hun situatie te ontvluchten, daar kan sport een heel goed middel voor zijn. Je hebt met mensen uit allerlei verschillende landen en culturen te maken. De sfeer is goed en er is geen gedoe. Je doet het voor die lach op hun gezicht, het plezier in sporten. Ik vind dat fantastisch."

Een portret van de trainer van vv NEC Delfzijl: Jos Schaart en aanjager Shinbir van AZC Delfzijl.

Geen competitie

Geenhuizen geeft aan dat er aan het lid worden van een vereniging nog wel wat haken en ogen zitten. De bewoners van het AZC beschikken over een ‘moneycard’; een pinpas waarmee een asielzoeker zijn weekgeld (€57,-) kan opnemen. Met de pas kan geen geld overgemaakt worden. Daarom heeft het COA besloten het betalingsverkeer met de voetbalvereniging te regelen en garant te staan voor de betalingen van de voetballers. Er wordt vanuit het voetbal maandelijks een factuur ingeleverd bij het COA en het COA houdt het geld in op het budget van de bewoner. "De hele cashflow gaat dus eigenlijk via het COA", concludeert Geenhuizen.

Een ander knelpunt is dat het COA niet kan garanderen dat mensen een heel voetbalseizoen blijven komen. Als bewoners een eigen huis krijgen of terug moeten naar het land van herkomst, houdt hun lidmaatschap onmiddellijk op. "We hadden het liefst gehad dat de voetballers ook mee zouden doen aan de competitie, maar dat is dus heel lastig. Je zit met de bezetting, de continuïteit, de verenigingscontributie en de afdracht aan de KNVB", legt De Vries uit. De voetballers kunnen nu maandelijks opzeggen en alleen trainen bij de club. "Maar zo is het ook mooi", vindt De Vries, "en wedstrijden organiseren we gewoon onder elkaar."

Vrouwen sporten in Wagenborgen

Bakker is meer betrokken bij de activiteiten voor vrouwen. Dat is toevallig voortgekomen uit haar betrokkenheid bij de vrouwenruimte, waar creatieve activiteiten plaatsvinden. Het was vanzelfsprekend om de activiteiten uit te bouwen met sport. Bakker zocht contact met fitnesscentrum Performance in Wagenborgen, vlakbij Delfzijl. Daar fitnessen de vrouwen van het AZC nu op zaterdagmiddag. Dan vinden er geen andere activiteiten plaats in het fitnesscentrum, zodat ook de islamitische vrouwen mee kunnen doen. Dat loopt heel goed.

De zwemactiviteiten, die Naomi Tuhehay op donderdagavond verzorgt, worden nog beter bezocht. Af en toe doet Tuhehay zelf ook mee met fitness op de zaterdagmiddag of verzorgt ze op verzoek van bewoonsters een dansactiviteit op het centrum. "Het is echt wel iets meer geworden dan lesgeven alleen", straalt Tuhehay. "Het geeft voldoening dat ze misschien dat ene uurtje hun hoofd even vrij kunnen maken. Ze hebben altijd plezier, gillen, maken selfies en bij het weggaan omhelzen ze me." Tuhehay is verbaasd over de snelle ontwikkeling van de vrouwen, zowel met de zwemlessen als met de Nederlandse taal.

Sportkleding en vervoer

Hoewel de bewoners zelf betalen voor alle sportactiviteiten, is door het COA sportmateriaal en kleding aangeschaft. Het materiaal en de kleding zijn eigendom van het COA en worden uitgeleend aan de bewoners. Zuijderduin lacht: "We hebben zelfs zwempakken in de uitleen, ook dat werkt goed."

Het vervoer naar de verder weggelegen sportactiviteiten regelt het COA met busjes, die op een afgesproken tijd van het centrum vertrekken. Het maken van afspraken over meedoen en op tijd komen, gaat echter niet altijd goed. Bakker: "Het idee om afspraken te maken en die dan ook na te komen is ons met de paplepel ingegoten. Maar in andere landen is dat niet per se het geval." Geenhuizen vertelt over een heel recent voorbeeld: "Voor een sportdag bij de ACLO (studentensport stichting) in Groningen, hadden zich 107 mensen aangemeld. De avond ervoor was iedereen nog persoonlijk geïnformeerd over de vertrektijd. Toen ‘s ochtends om negen uur twee luxe touringcars het terrein opreden, stonden er slechts 57 bewoners klaar." Bij navragen antwoordde een bewoner 'Ja, maar ik wist niet dat jullie écht om negen uur zouden vertrekken!' De Vries voegt er aan toe: "Bij ons in de zaal kwamen ze ook een kwartiertje later. Maar de zaal is maar voor een uur gehuurd, dus daar zit geen rek in. Ik denk dat het wel goed is dat ze ervaren dat het hier zo werkt. Dat is goed voor de inburgering, want met te laat komen, kom je in de maatschappij niet verder."

'Op Facebook heeft een ex-bewoner geschreven dat zijn verblijf op AZC Delfzijl fantastisch was, hij gaf het centrum 5 sterren en schreef er bij: Delfzijl, the place to be!'

Activeren en inburgeren door sport

Op het AZC in Delfzijl is het de gewoonte om voordat de bus vertrekt en voor een activiteit begint nog even bij de mensen langs te gaan; te activeren. Als een activiteit eenmaal loopt is het de bedoeling dat een paar ‘aanjagers’ of ‘sleutelfiguren’ uit de bewonersgroep het activeren en enthousiasmeren overnemen. Zij nemen elke week de kleding mee en tussendoor zorgen zij ervoor dat de kleding gewassen wordt. Zij fungeren ook als tolk en doorgeefluik. Als er iets wijzigt in het programma, dan informeren zij de sporters. "Daarmee maak je bewoners nog actiever. Bewoners regelen de activering van andere bewoners. Dat werkt vaak veel beter", meent Zuijderduin.

Het inburgeringsprogramma borduurt hierop voort en moet de mensen nog meer zelfregie en perspectief geven. Bakker is betrokken bij een nieuw programma ‘Kennis van de Nederlandse maatschappij’, waarin thema’s aan bod komen die handig zijn voor mensen die uitstromen met een verblijfsvergunning. De voorlichting over sport kan bijvoorbeeld bestaan uit welke takken van sport er zijn, hoe je je kan aanmelden bij een vereniging, welke rechten en plichten daarbij horen. "Bijvoorbeeld dat je dan trainingen kan bijwonen en dat er dan wel wordt verwacht dat je er bent", legt De Vries uit, "en dat de betaling doorgaat, ook als je er niet bent." Geenhuizen: "Maar activering is echt meer dan deelnemen aan activiteiten. Activering heeft geen eindpunt, een activiteit wel."

Delfzijl ‘The place to be!’

Zuijderduin denkt dat sport een van de onderdelen is die flink bijdragen aan de uitzonderlijk goede sfeer op het centrum. Bakker weet het wel zeker: "Je ziet ze helemaal stralen en ontspannen. Alle zorgen zijn even weg. Ze lijken wel kleine kinderen, zo blij!" Geenhuizen voegt toe: "Op Facebook heeft een ex-bewoner geschreven dat zijn verblijf op AZC Delfzijl fantastisch was, hij gaf het centrum 5 sterren en schreef er bij: Delfzijl, the place to be!". Zuijderduin eindigt met de woorden: "Ik voel me dan zo trots! Ik denk niet dat onze medewerkers zich realiseren hoe goed ze zijn!"