Dossier Kunstgras en Gezondheid
Al jaren zijn er diverse discussies over de mogelijke gezondheidsrisico’s van het spelen op kunstgrasvelden. Twaalf jaar geleden werden al verschillende onderzoeken (zie onderaan in dit dossier) uitgevoerd om te zien of rubberkorrels in kunstgrasvelden schadelijk zouden zijn voor de gezondheid. Hierbij ging het over een blootstelling aan nitrosaminen, wat een kankerverwekkende werking zou hebben.
Onderzoeken hebben toentertijd aangetoond dat deze stof geen gezondheidsrisico’s met zich meebracht. De discussie werd weer actueel door de stof MBT in de rubberkorrels. Deze stof is in 2016 door de Wereldgezondheidsorganisatie op de lijst van kankerverwekkende stoffen gezet.
Het (gebruik van het) materiaal
Rubbergranulaat is fijngemalen rubber. Dit wordt veelal gemaakt van oude rubberproducten zoals versnipperde autobanden, die hiervoor hergebruikt worden. De stof MBT wordt gebruikt bij het produceren van autobanden.
Rubbergranulaat word met name gebruikt voor de instrooi van kunstgras voetbalvelden. Echter, ook in de openbare ruimte worden kunstgrasveldjes ingestrooid met rubberkorrels genaamd `rubbergranulaat’. Van de ruim 1.800 kunstgrasvoetbalvelden in Nederland is ruim 90% met dit rubber van gemalen autobanden ingestrooid. Het overgrote deel van de velden is/wordt door gemeenten aangelegd.
Op verzoek van het ministerie van VROM is in 2006 door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderzoek gedaan naar de veiligheid van rubbergranulaat. Uit de beoordeling op basis van de op dat moment, wereldwijd beschikbare informatie bleek dat de korrels geen risico’s met zich meebrengen voor de gezondheid van mensen die sporten op kunstgrasvelden. Voor een totaal overzicht van eerdere onderzoeken en adviezen op basis hiervan kunt u terecht bij het RIVM.
- RIVM (2006) – onderzoek Nitrosaminen uit rubbergranulaat
- RIVM (2007) – Dossier Rubbergranulaat – Brief RIVM aan ministerie VROM
- RIVM (2016) – RIVM-advies INTRON
- RIVM (2016) Vragen van Zembla aan RIVM m.b.t. uitzending over rubbergranulaat – 5 oktober 2016
- RIVM (2016) – Mededeling Sporten op kunstgrasvelden – 6 oktober 2016
- RIVM doet per direct onderzoek naar kunstgras – 10 oktober 2016
- GGD-advies: omgaan met onderzekerheden t.a.v. kunstgras met rubbergranulaat – 15 november 2016
Bespreking onderwerp vergadering commissie OCS, 16 februari 2017
De VNG-commissie Onderwijs, Cultuur en Sport kwam op 16 februari 2017 bijeen. Aan de vooravond van deze vergadering is overleg gevoerd met RIVM, KNVB en VSG over rubbergranulaat, dit naar aanleiding van onderzoek aan de VU waaraan in het programma Zembla aandacht werd besteed. De VNG blijft, in nauw overleg met VSG en KNVB, achter de conclusies en reactie van het RIVM staan (zie rechts). De terugblik vanuit de commissie OCS treft u hieronder aan:
Resultaten onderzoek RIVM 2016
In opdracht van minister Schippers van VWS heeft het RIVM extra onderzoek gedaan naar rubbergranulaat. De resultaten daarvan kunt u teruglezen in het RIVM-rapport.
- RIVM-rapport – Beoordeling gezondheidsrisico’s door sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat – 20 december 2016
- Achtergronddocumenten RIVM-rapport – 21 december 2016
- Publiekssamenvatting RIVM-rapport – 20 december 2016
- Vragen en antwoorden RIVM-onderzoek rubbergranulaat – 20 december 2016
Reactie RIVM op onderzoek VU naar effect rubbergranulaat op embryo’s van zebravissen
Tijdens een vervolguitzending op 15 februari 2017 n.a.v. de uitzending van Zembla van 5 oktober 2016 werd het VU-onderzoek naar de effecten van rubbergranulaat op embryo’s van zebravissen gepresenteerd. RIVM gaf in een reactie aan dat in vergelijking met kwantitatieve zoogdierstudies het onderzoek van de VU geen aanvullende inzichten geeft voor wat betreft de risico inschatting voor de mens. De reactie van RIVM vindt u hieronder bij algemene informatie.
Algemene informatie
Bij RIVM actueel vindt u een tijdlijn van de meest relevante ontwikkelingen en gebeurtenissen op dit onderwerp tot nog toe.
Hieronder treft u documenten aan die u kunt gebruiken bij beantwoording van vragen vanuit media of gebruikers van kunstgrasvelden, waaronder een voorbeeldbrief van gemeente Amersfoort.
- Reactie RIVM op artikel in NTvG – 17 juli
- Reactie RIVM op onderzoek VU zebravissen- 15 februari 2017
- RIVM start veldonderzoek naar rubbergranulaat – 31 oktober 2016
- RIVM-onderzoek naar rubbergranulaat
- Verslag Maatschappelijke klankbordgroep – 26 oktober 2016
- RIVM (2016) – Veel gestelde vragen naar aanleiding van uitzending Zembla
- Amersfoort (2016) – Voorbeeldbrief lokale verenigingen
- KNVB (2016) – Kunstgras en rubbergranulaat: vragen en antwoorden
- RIVM (2013) – Veel gestelde vragen over rubbergranulaat
Aanvullende informatie
Aanvullende informatie over rubbergranulaat in kunstgrasvelden en verschillende onderzoeksresultaten treft u hieronder aan.
Internationaal
- Bleyer en Keegan (april 2018). Incidence of malignant lymphoma in adolescents and young adults in the 58 countries of California with varying synthetic turf field density. in Cancer Epidemiology
- Europese Commissie (juni 2017). Antwoord Europese Commissie op diverse vragen over infill kunstgrasvelden en EHCA rapport
- ECHA (febr. 2017), Annex XV report an evaluation of the possible health risks of recycled rubber granules used as infill in synthetic turf sports fields
Onderzoeksrapport opgeleverd in opdracht van de Europese Commissie die in juni 2016 het ECHA (European Chemicals Agency) de opdracht gegeven om de gezondheidsrisico’s te evalueren van rubber infill in kunstgras sportvelden. Daarbij kijkt het ECHA naar de risico’s voor de algemene populatie, inclusief kinderen, speler en werknemers verantwoordelijk voor aanleg en beheer van deze velden. - Washington State Department of Health (2017). Investigation of Reported Cancer among soccer players in Washington State
Omvangrijk onderzoeksprogramma vanuit meerdere Amerikaanse agentschappen naar het gebruik van rubbergranulaat op sportvelden met als doel antwoord te geven op vraagstukken op het gebied van gezondheid en milieu. Op deze website vindt u de stand van zaken van en publicaties vanuit dit Amerikaans onderzoeksprogramma.
Aanleiding voor het onderzoek was de verhoogde publieke onrust en het groot aantal van 53 (voormalig) inwoners van Washington die voetbalden waarbij kanker is geconstateerd, zoals opgeschreven door coach Griffin. Het doel van het onderzoek is tweeledig, namelijk een vergelijk van de geobserveerde aantallen gevallen en de te verwachten aantallen gevallen van kanker in de staat en een beschrijving van de genoemde individuele gevallen op basis van demografie en factoren gerelateerd aan kanker. - Smart Connection Consultancy (2017) – The Smart Guide to Synthetic Sports Fields Rubber Infill.
In deze handreiking wordt in de verschillende hoofdstukken ingegaan op typen infill (en het gebruik hiervan), gezondheidsrisico’s, milieuzorgen en algehele overwegingen en wet- en regelgeving.
Onderzoeken
- Recybem (2016) – Infill in kunstgras, samenvatting onderzoeken rubbergranulaat
- VACO & BEM (2014) – Verantwoorde toepassing van rubbergranulaat van autobanden als infill in kunstgrassystemen, vraag en antwoord op basis van onafhankelijke onderzoeken
- SGS & Intron (2013) – Zinkuitloging uit SBR infillmateriaal en zinkabsorptie
- Intron (2012) – Vervolgonderzoek keuring drainagewater kunstgrasvelden
- Kempeneers milieu management (2011) – veroudering van infill, beoordeling van materiaaleigenschappen
- Intron (2009) – Absorptie van zink aan kunstgrasonderlagen
- Intron (2009) – Zink in drainagewater onder kunstgrasvelden met SBR
- Intron (2008) – Vervolgonderzoek milieuaspecten instrooirubber
- Danish investigations of artificial turf (2008)
- Intron (2007) – Milieu en gezondheidsaspecten van instrooirubber
Artikelen
- Fieldmanager (2016) – Is kunstgras toch gevaarlijk voor de gezondheid?
- Fieldmanager (2011) – Korrels in kaart, huidige stand van zaken
Kamervragen en kabinetsreactie
- Kabinetsreactie rubbergranulaat en rubbertegels (21 december 2016)
- Brief Minister Schippers aan Tweede Kamer – Rubbergranulaat in kunstgrasvelden (7 oktober 2016)
- Beantwoording Kamervragen van het lid Wassenberg (PvdD) over de schadelijke effecten van microplastics in kunstgras voetbalvelden (30 mei 2016)