Door: Reint Jan Renes (Hogeschool van Amsterdam)

Vaak nemen beleidsmakers en professionals bij veranderen van gedrag de goede intenties van mensen als uitgangspunt. Het impliciete idee daarachter is dat rationele argumenten en confronterende feiten leiden tot gewenste (duurzame) keuzes. ‘Als we het maar helder uitleggen en de consequenties benoemen, komt het wel goed’. Echter,  gedrag is vaak intuïtief van aard en in de weerbarstige realiteit spelen onbewuste processen een grote rol. Mensen komen tot keuzes onder invloed van intrinsieke impulsen en verleidelijke prikkels. Zo kan iemand ‘s morgens bij het opstaan bedenken dat het goed is om kort te douchen, maar eenmaal onder de douche uiteindelijk toch weer langer blijven staan (‘lekker warm’) dan eigenlijk de bedoeling was. We vinden het klimaat best belangrijk, maar er ook naar handelen valt niet altijd mee. In zijn lezing geeft gedragswetenschapper Reint Jan Renes aan de hand van sprekende voorbeelden een veelbelovende aanzet voor een hedendaags perspectief op gedragsveranderende communicatie.

Door: Stephan Dekker (Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en Remco Hoekman (Mulier Instituut)

De routekaart Duurzame Sportinfrastructuur is op 1 mei opgeleverd. Hierin staan de doelen die de sector zich stelt en de afspraken die gemeenten, sport, bedrijfsleven en rijksoverheid hebben gemaakt om deze doelen te halen. Ook is er een nulmeting gedaan van de energetische waarde van het sportvastgoed. Het Mulier Instituut zal u meenemen in welke waarde deze meting voor uw gemeente heeft.

Door: Willem Jan Vrolijk en Rob Wouters (gemeente ‘s-Hertogenbosch)

In deze gezamenlijke presentatie vanuit de afdelingen maatschappelijk vastgoed en sport- en recreatie zal ingegaan worden op zowel de strategische afwegingen die gemaakt worden voor nieuwbouw / verbouw of afstoten van binnensportaccommodaties als het proces van de verduurzaming van gemeentelijk vastgoed. Bij de toelichting op het proces van verduurzaming van gemeentelijk vastgoed wordt ingegaan op vragen als: hoe is het aangepakt? hoe is het in de markt gezet? waar zijn we tegenaan gelopen? en hoe werkt het in de praktijk?

Door: Ingrid de Moel (Bouwstenen voor sociaal)

Energiebesparing, verplichte maatregelen, informatieplicht Wet milieubeheer, klimaatakkoord, routekaarten, integrale wijkaanpak, van het gas los, bottom up aanpak . Allemaal haakjes op weg naar duurzame sportaccommodaties. Maar wat grijp je aan als je concreet met de verduurzaming aan de slag wilt? Waar sta je nu, waar ga je heen en aan wie en wat trek je je op? Tijdens deze workshop brengen we dat in beeld. We bieden bouwstenen om mee aan de slag te gaan, zonder het grotere plaatje uit het oog te verliezen.

Door: Rik van Kraaij (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) & Ronald Brouwer (Caraad Belastingadviseurs)

Het klimaatdoel in 2050 is een uitdagend doel. Ook van de sportsector wordt een flinke inspanning verwacht, maar hoe gaat het ons lukken? Er zijn diverse ondersteuningsmogelijkheden die nu al gebruikt kunnen worden voor het verduurzamen van eigen accommodaties, maar welke zijn dat? Aanbod komt onder andere de subsidieregeling voor amateursportorganisaties (BOSA) en we staan stil bij de (on)mogelijkheid van het stapelen van simuleringsregelingen. In deze presentatie word een beeld geschetst waar men moet zijn om de juiste ondersteuning te krijgen.

Door: Tessa Vreeken (gemeente Rotterdam) en Martijn Diederiks (Sportbedrijf Rotterdam)

Sport beweegt Rotterdam. Het bereik van Sport kan ingezet worden voor een duurzamere stad.
Sport heeft een bereik in fysieke zin: Op 500 meter van elke Rotterdammer is een sportfaciliteit. Het Sportbedrijf Rotterdam beheert meer dan 190 van deze sportlocaties.
En sport bereikt Rotterdammers. Er zijn circa 350 sportverenigingen in Rotterdam waar zo’n 75.000 Rotterdammers lid van zijn.
In deze presentatie delen de gemeente Rotterdam en het Sportbedrijf Rotterdam hoe ze gezamenlijk sport in Rotterdam verduurzamen. Daarbij zal de focus liggen op de sportaccommodaties maar ook andere aspecten komen aan bod.

Door: Maarten Assink (M3V Advies & Management) en Eddo van der Meulen (gemeente Wageningen)

M3V voerde in opdracht van de gemeente Wageningen de circulaire aanbesteding uit van de nieuwe sporthal Het Binnenveld en leverde in samenwerking met sportadviseur Odin Wenting het contract- en projectmanagement. Maarten Assink van M3V geeft samen met Eddo van der Meulen, die het project namens de gemeente begeleidde, een toelichting op de circulaire bouw van de sporthal, welke een primeur is voor Nederland. Circulair bouwen gaat namelijk ver en vraagt nogal wat, bleek al snel tijdens het traject. “Wil je het echt goed aanpakken, moet over elk detail drie keer worden nagedacht.”

Door: Micha Rots (KNVB)

De Groene Club is een initiatief van de KNVB met KNHB en KNLTB om sportaccommodaties te verduurzamen. Wij willen verenigingen een gezonde financiële positie geven over de as van duurzaamheid. We richten ons daarbij in eerste instantie op kostenbesparing door het energieverbruik van verenigingen terug te dringen. We willen graag samenwerken met gemeenten om gezamenlijke duurzaamheidsdoelstellingen te realiseren.

Door: Bas Fukken (bbn adviseurs) en Bernhard Bijma (gemeente Leeuwarden)

Begin 2014 heeft gemeente Leeuwarden, samen met bbn adviseurs de Elfstedenhal aanbesteed op Design, Build, Maintain en levering van Gas, Water en Elektra. We nemen u mee in de overwegingen, de gekozen contractvorm en de resultaten van de aanbesteding en kijken, 5 jaar later, terug op de behaalde resultaten.

Door: Stefan Ruizendaal (BMC Advies) en Rick van der Geugten (gemeente Heumen)

Bestaande sportaccommodaties moeten worden verduurzaamd en nieuwe accommodaties moeten gebouwd worden zonder gas aansluiting en met nul op de meter. Hoe pak je dat aan? Wat is de juiste strategie? En hoe ziet de businesscase eruit? Tijdens de workshop gaan we in op de casus van het nieuwe all-electric en BENG Sportcentrum Malden in de gemeente Heumen en een casus met een bestaand sportcentrum in een Energy Service Company (ESCO) in gemeente Gooise Meren. Waarom is hiervoor gekozen, wat levert het op en wat kost het?

Door: Hans Roelofs (Waterschap De Dommel), Jeroen van de Ven (Newae B.V.) en Mari Rovers (gemeente Meierijstad)

Het klimaat verandert. Volgens de klimaatscenario’s van het KNMI moeten we rekening houden met hevigere neerslag en langere periodes van droogte. In 2016 hebben we in Zuidoost Brabant te maken gehad met extreme neerslag, in de zomer van 2018 met extreme droogte. Ook in de klimaatstresstesten die op dit moment uitgevoerd worden zien we soms kwetsbaarheden bij onze sportparken. Welke lessen kunnen we hieruit leren en hoe kunnen we onze sportparken klimaatadaptiever inrichten? Op sportpark De Neul zijn diverse klimaatbestendige en waterrobuuste principes toegepast. Dit project is een goed praktijkvoorbeeld van de zogenoemde Blauwe Sportparken.
Gemeente Meierijstad geeft samen met Waterschap De Dommel en Newae nadere toelichting op de uitwerking van dit project.

Door: Jacob Bergsma (Topsport Amsterdam)

De gemeente Amsterdam heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Bij de vertaling van het containerbegrip ‘duurzaamheid’ naar daadwerkelijke zichtbaarheid van dat beleid binnen de organisaties van topsportevenementen zijn innovatief en creatief denken belangrijke uitgangspunten. Niet geheel toevallig zijn die begrippen Amsterdamse kernwaarden. Topsport Amsterdam deelt graag de verworvenheden van die manier van kijken naar de organisaties van internationaal toonaangevende topsportevenementen. De presentatie richt zich niet alleen op aansprekende, inspirerende voorbeelden uit het verleden maar laat ook zien hoe duurzaamheid als uitgangspunt een belangrijke rol kan spelen bij het acquireren van evenementen en het inrichten van de topsportevenementenkalender.

Door: Marcel Bouwmeester (VSG/gemeente Utrecht)

Met deze presentatie geeft Marcel Bouwmeester (VSG, gemeente Utrecht en lid VSG normalisatie commissie) de laatste stand van zaken en inzichten aangaande kunstgras sportvelden vanuit de techniek en de praktijk.  Tips en praktijk adviezen: hoe kunt U “ook” naar een kunstgras sportveld kijken (combineren met groen & klimaat adaptatie / watertoets) en welke praktijkoplossingen zijn zoal voorhanden om te implementeren voor het nakomen van de zorgplicht bij kunstgrasvelden. Verder gaan we in op de recycling van kunstgras: Hoe gaat het nu in de praktijk?, wie neemt op dit moment kunstgras velden in? en wat gebeurt er met vrijgekomen kunstgras? Bij recycling van kunstgras nemen we u ook mee in de ervaringen met hergebruik van infill zand:  in veel bestekken is recycling infill zand afkomstige uit kunstgras recycling opgenomen. Wat zijn de ervaringen tot nu toe, wat zijn de aandachtspunten.  Marcel heeft enkele marktpartijen hierover geconsulteerd en deelt met u de laatste stand van zaken.  Vanaf 1 april 2019 loopt er een SBIR innovatie call vanuit RVO: oproep Milieuvriendelijke sportvelden.  Waarom is de RVO SIBR innovatie call goed voor eigenaars van sportaccommodaties?

Door: Anton Drost (gemeente Groningen)

Gemeente Groningen laat nu sportverenigingen de verlichting bedienen met behulp van een app. En de sportvereniging betaalt exact voor zijn gebruik en geen overbodige verlichting tijdens– of na afloop van een wedstrijd of training. Naast de introductie van deze app heeft Groningen op al zijn 16 sportcomplexen de conventionele sportveldverlichting vervangen door Led. Het vervangen van armaturen op de 49 sportvelden en introductie van het nieuwe pasjessysteem met app heeft een investering van 1 miljoen gevraagd. Anton Drost van de gemeente Groningen blikt samen met u terug op de succesfactoren – en leermomenten van dit project en neemt u mee hoe de GRESCO (Groningen Energie Service Compagnie) het energieneutraal maken van de 258 gebouwen van de gemeente Groningen financiert.

Door: Dirk-Jan Knol (Gemeente Bodegraven-Reeuwijk) en Janneke Rijksen (Drijver en Partners)

De gemeente Bodegraven-Reeuwijk heeft haar lokale beleid dusdanig ingericht zodat zij haar sportverenigingen optimaal kan faciliteren in verduurzaming. Binnen de gemeente is in 2017 de ‘Stichting klimaatneutraal Bodegraven-Reeuwijk 2035’ in het leven geroepen. Deze stichting heeft als doel om de verduurzaming van de samenleving in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk verder te brengen. Initiatieven vanuit de gemeenschap, zoals vanuit sportverenigingen, kunnen een impuls krijgen bij de stichting. Dit kan door middel van actieve financiering maar ook door op te treden als intermediair. Verenigingen kunnen bijvoorbeeld op een gunstige en voordelige manier hun financiering / lening afsluiten voor investeringen in duurzaamheidsmaatregelen. Door middel van energiescans weten de verenigingen exact welke duurzaamheidsmaatregelen voor hun accommodatie interessant zijn. In deze workshop nemen we u mee in hoe de gemeente haar lokale beleid en ondersteuning heeft ingericht om sportverenigingen bij verduurzaming te ondersteunen en gaan we in op welke rol de gemeente hierin nog meer kan spelen. Wil je hierover meer over weten of hierover in gesprek met ons kom dan naar onze workshop!

Door: Harm Lassche en Ralph Makkinje (Gemeente Emmen)

De gemeente Emmen heeft er bij de bouw van het nieuw zwembad aan de Meerdijk rekening gehouden met de aanleg van een warmtenet. Zodra er een warmtenet ligt kan het zwembad en omliggende voorzieningen er op aangesloten worden.  In deze workshop nemen we u mee in dit proces en benoemen we de kansen die er liggen in het aanhaken van sportaccommodaties en specifiek zwembaden op de warmtetransitie die gaande is.