Staatssteun
Dossier
Als een gemeente economische activiteiten verricht met behulp van publieke middelen, dan kunnen de Europese staatssteunregels of mededingingsregels (in de zin van de Wet Markt en Overheid) hierop van toepassing zijn. De gemeente kan bij haar handelen verschillende rollen vervullen. Ze kan bijvoorbeeld opereren als steunverlener: dan gelden de staatssteunregels. Maar de gemeente kan ook zelf als ondernemer acteren op een markt: dan gelden de Europese mededingingsregels en de gedragsregels Markt en Overheid.
Welk rechtsgebied van toepassing is hangt van de vraag of voldaan wordt aan de voorwaarden voor staatssteun of de Wet Markt en Overheid. Met betrekking tot de exploitatie van sportaccommodaties zal de gemeente dus moeten bepalen welke rol zij wil vervullen en welke regels daar op van toepassing zijn. Indien u als gemeente zelf de sportaccommodatie exploiteert of wanneer er sprake is van de- minimissteun is er geen sprake van staatssteun. In dat geval moet de gemeente in beginsel de Wet, Markt en Overheid toepassen.
Vaststellen economische activiteit
Allereerst dient de gemeente de vraag te beantwoorden of sprake is van een economische activiteit. Voor het vaststellen of een bestuursorgaan een economische activiteit verricht, is de aard van de activiteit bepalend. Uit jurisprudentie blijkt dat in dit kader onder meer van belang is wat het doel is waarmee de activiteiten worden verricht en aan welke regels de activiteiten zijn onderworpen. Activiteiten ter uitoefening van specifieke bevoegdheden van overheidsgezag worden niet als economische activiteit gezien.
Volgens de ACM is een leidend beginsel in de rechtspraak van het Hof van Justitie omtrent het ondernemingsbegrip en het begrip economische activiteit of het gaat om activiteiten die ook door particuliere ondernemingen op een markt en in concurrentie kunnen worden verricht.
Allereerst kan worden geconcludeerd dat de exploitatie van sportaccommodaties geen uitoefening van overheidsgezag is dat aan de gemeente is opgedragen. Bovendien kan en wordt (meestal ook) de exploitatie van sportaccommodaties in de praktijk ook door particuliere ondernemingen verricht. De ACM heeft de exploitatie van gemeentelijke sportaccommodaties ook opgenomen in een lijst met voorbeelden van economische activiteiten.
De exploitatie van gemeentelijke sportaccommodaties zal daarom (in de meeste gevallen) gekwalificeerd worden als economische activiteit. Gevolg van deze conclusie is dat gemeenten de staatssteunregels of de Wet, Markt en Overheid moeten toepassen bij de exploitatie van sportaccommodaties.
Vaststellen staatssteun
Indien vastgesteld is dat het gaat om een economische activiteit zoals hierboven aangegeven dient de gemeente zich de vervolgvraag te stellen of er sprake is van een steunmaatregel waarop het Europese staatsteunrecht van toepassing is. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn wanneer de gemeente voornemens is om sportactiviteiten te subsidiëren.
Het algemene Europees staatssteunverbod is neergelegd in artikel 107, lid 1 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna: VWEU). Uit dit verbod is een aantal voorwaarden af te leiden waar aan moet worden voldaan om een maatregel als staatssteun te kunnen aanmerken. Deze voorwaarden zijn cumulatief. Dat wil zeggen dat een maatregel pas staatssteun oplevert als aan alle hieronder opgesomde voorwaarden is voldaan:
- De steun wordt verleend aan een onderneming die een economische activiteit verricht;
- De steun wordt door staatsmiddelen bekostigd;
- Deze staatsmiddelen verschaffen een economisch voordeel dat niet via normale commerciële weg zou zijn verkregen (non-marktconformiteit);
- De maatregel is selectief: het geldt voor één of enkele ondernemingen, een specifieke sector/regio;
- De maatregel vervalst de mededinging (in potentie) en (dreigt te) leiden tot een ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer in de EU.
Voor wat betreft de voorwaarde beïnvloeding van handelsverkeer heeft Europa Decentraal voor de sportsector een specificering geschreven. Deze specificering met betrekking tot de beïnvloeding van handelsverkeer binnen de sportsector vindt u hier.
Meer informatie over deze voorwaarden vindt u op de website van Europa Decentraal.
Staatssteunproof maken, staatssteunregels van toepassing
Als de gemeente op basis van bovenstaande voorwaarden tot de conclusie komt dat sprake is van een steunmaatregel, dan zijn hierop in de meeste gevallen de staatssteunregels van toepassen. Een vervolgvraag is dan op welke wijze de financiële maatregel mogelijk ‘staatssteunproof’ (in overeenstemming met de staatsteunregels) kan worden gemaakt. Decentrale overheden kunnen steun aan ondernemingen ‘staatssteunproof’ maken door gebruik te maken van verschillende vrijstellingsmogelijkheden.
Voor het ‘staatssteunproof’ maken van verleende sportsteun komen de volgende vrijstellingen in aanmerking: