« Terug naar overzicht

De verbindende waarde van sport

ingekorte versie van de speech van Marian ter Haar op het internationale congres - Sports and Physical Activity for Development of Human Capital - in Riga

Sport kan van grote betekenis zijn, het opent deuren die anders gesloten zouden blijven. Het brengt mensen van verschillende afkomst, geloof, geslacht en klasse samen. Sport is in staat om verschillen te overbruggen. Interessant is de vraag of sport ook van waarde kan zijn in Europa, met haar superdiversiteit. Kan sport zorgen voor een gevoel van saamhorigheid en geborgenheid voor iedereen in Europa in een tijd dat de sociale verbondenheid zo zwaar op de proef wordt gesteld zoals we in Parijs, België en recent in Kopenhagen hebben gezien?

De sociale waarde van sport wordt wereldwijd opgemerkt en gezien als belangrijk instrument in sociaal beleid. De positieve resultaten die de impact van sport kan hebben, zijn een belangrijke factor bij allerlei sociale kwesties, zoals sociale integratie, participatie, vermindering van antisociaal gedrag, verbeteren van leervaardigheden, beperken van geweld en het verbeteren van veiligheid in de samenleving. Beleidsmakers en onderzoekers op het gebied van sport zijn vaak geneigd om zich te richten op deze positieve, verbindende waarde die sport kan hebben, maar helaas geldt dit niet altijd en niet voor iedereen. Sport kan namelijk een tegenovergesteld effect hebben en juist zorgen voor sociale uitsluiting. Wanneer sport niet voor iedereen toegankelijk is, bijvoorbeeld vanwege een bepaalde geloofsovertuiging, een geestelijke of lichamelijke handicap of omdat er niet genoeg geld is om mee te doen, dan is juist sprake van uitsluiting.

In Nederland is de sportdeelname van mannen en vrouwen en van jongens en meisjes tegenwoordig gelijk, maar de rol in de sportorganisatie en het management geeft dit beeld nog niet. Veel vrouwen en meisjes, homoseksuelen en mensen met een niet-westerse achtergrond, voelen zich niet aangesproken door de organisatiecultuur van de sport. Zij besteden daarom hun tijd liever op een andere manier dan actief te worden in de sportgelederen. Het is tijd dat de sport kritisch kijkt naar haar eigen manier van organiseren en managen.

Marian spreekt over drie principes die belangrijk zijn voor duurzame sportparticipatie: verbinding, interactie en actie.

Verbinding

Een gevoel van verbondenheid door en met sport is niet voor iedereen gegarandeerd. Niet iedereen voelt zich op zijn gemak in een sportomgeving. Of dit wel of niet het geval is, hangt nauw samen met iemands sociale achtergrond en eerdere positieve sportervaringen. De manier waarop sport wordt ervaren hangt samen met de persoonlijke sociale achtergrond, de mate waarin sport de ‘nestgeur’ resoneert is cruciaal voor de impact die de sport heeft op de persoon in kwestie.

Interactie

Onderzoek toont aan dat sportende ouders, positieve jeugdervaringen en de nodige aanmoediging essentieel zijn voor een leven lang sport. Dit soort factoren ontbreekt in buurten met laagopgeleide mensen, waar bijvoorbeeld migrantengezinnen wonen. In deze wijken is de levensverwachting lager en het percentage obesitas en overgewicht bij jongeren hoger. Armoede is niet de enige oorzaak. Deze situatie wordt evengoed veroorzaakt door het ontbreken van verbondenheid en sociale interactie. Het heeft de sport in het algemeen veel tijd gekost om in te zien dat acceptatie van bepaalde groepen in de samenleving zonder een kritische blik op de cultuur en werkwijze binnen de sportorganisaties, uiteindelijk een vruchteloos beleid is. Begrippen als diversiteit en sociale acceptatie moeten verankerd zijn in de werkwijze van de sportorganisaties. Een open interactie is het fundament voor een betekenisvolle connectie van de sportorganisatie met mensen in lokale gemeenschappen.

Actie

Het creëren van een meer open cultuur binnen een club vereist onderlinge samenwerking en communicatie over alle activiteiten van de organisatie. Mensen leren elkaar goed kennen door praktisch samen te werken. Doen is immers de beste aanjager van sturing, richting en verandering. Door samen in actie te komen staan niet de verschillen in geslacht, afkomst, religie of sociale klasse centraal maar ligt de nadruk op het werk dat moet worden gedaan. Of op de wedstrijd die voor de deur staat. Door het gezamenlijke plezier van het meedoen ontstaat een basis om de verschillen en overeenkomsten te zien en van elkaar te leren. Zo leren we ons oprecht te interesseren in en om te gaan met elkaar. Als we daar toe in staat zijn, kunnen we de onderlinge verschillen en overeenkomsten erkennen en op waarde schatten voor de sport en geeft het verbinding tussen mensen. De dialoog krijgt een open karakter en dat is precies wat we nodig hebben om met de plaatselijke sportvereniging de gewenste maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen.

Soms zijn de verschillen groot en ontstaat de neiging de ander te willen veranderen. Door samen te werken en meer te weten te komen over de achtergrond van de ander, kunnen we proberen ruimte te laten voor verschillende opvattingen in plaats van de ander te willen veranderen. Er is geen standaard eisenpakket waaraan het allemaal moet voldoen. We hoeven slechts contact te maken met elkaar en samen te werken. Dat kan het startpunt zijn van meer sportactiviteiten in de lokale gemeenschap. Dialoog in de lokale gemeenschap opent de deur naar nieuwe sociale netwerken, een sterker gevoel van eigenwaarde en nieuwe kansen. 

Kansen voor Europa

Om voor verbondenheid te zorgen in een steeds verder geïndividualiseerde wereld, kan sport een krachtig instrument zijn. Als belanghebbenden zich, zelfs in de meer problematische regio’s van de wereld, oprecht interesseren voor en inspelen op de verschillen in de lokale context, is sport van onschatbare waarde. Sport kan immers voor iedereen leuk zijn. Het kan een gezonde, educatieve ‘speeltuin’ binnen de lokale gemeenschap zijn. Een plek waar mensen elkaar ontmoeten en de handen ineenslaan in het mogelijk maken van sport om het tot een levenslange gewoonte te maken. Door de interactie met de lokale gemeenschap wordt sport voor de deelnemers in een bekende omgeving geplaatst en kan het de deelnemers een gevoel van saamhorigheid en vertrouwdheid geven. Een goede verbinding en een goed gesprek tussen sport en de lokale gemeenschappen is van groot belang voor een duurzame verbinding tussen beide. Zo kunnen de voordelen van sport ten volle worden benut en zoveel mogelijk mensen van sport profiteren!

Europa heeft meer dan ooit behoefte aan gemeenschappelijkheid en saamhorigheid. Op de vraag of we sport kunnen inzetten als middel om mensen te verbinden en te zorgen voor een gevoel van verbondenheid in Europa, antwoordt Marian met: “I dare to say yes we can!”. Sport kan deze rol vervullen. We kunnen als sportgemeenschap ons best doen te veranderen en ons open te stellen voor nieuwe connecties. We kunnen een open dialoog voeren en verschillen respecteren en tegelijkertijd overbruggen door het gedeelde plezier van deelnemen aan sport. Europa‘s succes wordt niet alleen bepaald door de economische impact van sport, maar meer nog door sociale verbondenheid.

Uitgever(s): Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB),

Auteur(s)

Klik op de auteur meer artikelen te zoeken van deze auteur.

Femke Couperus

---

Tags van dit artikel

Klik op de tag meer artikelen te zoeken met deze tag.

cultuurverschillen
diversiteit
duurzaamheid
gender
interactie
organisatieontwikkeling
sociale cohesie
sportbeoefening
sportorganisaties

---